Përfaqësuesi në Parlamentin Evropian (PE) Tonino Picula vlerësoi se në kontekstin e tensioneve gjeopolitike dhe jostabilitetit në rajon, Perëndimi nuk po heq dorë nga qasja “mos u tund” në Ballkan.
Picula, përndryshe raportues i përhershëm i PE për Malin e Zi që nga tetori 2019 dhe shef i grupit punues për Ballkanin Perëndimor që nga janari 2020, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë se “Serbia dëshiron të kompensojë humbjen e Kosovës duke rritur ndikimi i saj në vendet fqinje, mbi të gjitha në Mal të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë, që ndikoi në hiperpolarizimin e viteve të kaluara”.
“Qeveritë në Serbi mund të ndryshojnë më shpesh se më parë, por i vetmi që përcakton drejtimin dhe ritmin është Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq dhe ai është praktikisht i pazëvendësueshëm, pasi ai dhe partia e tij janë rritur në çdo pore publike, ekonomike dhe jeta mediatike në Serbi”, tha Picula.
REL: Si e vlerësoni politikën e jashtme të Qeverisë së Malit të Zi, e cila ende formalisht është në linjë me politikën e Brukselit, edhe pse një pjesë e madhe e qeverisë në thelb nuk i ndajnë ato vlera (qëndrimi ndaj Kosovës, Srebrenicës , Rusi)? A mund të jetë ky problemi?
Picula: Unë do të thosha se solotimi gjithnjë e më i shpeshtë i politikanëve individualë, të cilët haptazi i përkasin ose janë të ndikuar kryesisht nga forcat proruse dhe të Vuçiqit në Mal të Zi, shkakton ngritjen e vetullave dhe shqetësimin. Në rastin e mohimit të gjenocidit në Srebrenicë, do të shtoja se ato gjithashtu shkaktojnë zemërim. Veprime të tilla mund të bëhen një problem më serioz për Podgoricën nëse ato zhvillohen në një matricë dominuese të aktiviteteve të politikës së jashtme të Malit të Zi. Shpresoj se qeveria aktuale nuk do të devijojë në atë drejtim, sepse mund të ketë pasoja të rënda, ndoshta të paparashikueshme, si për reputacionin euroatlantik të Malit të Zi, dhe sigurisht për ritmin e procesit të anëtarësimit në BE.
REL: Ju keni folur shpesh për ndikimin e Serbisë në ngjarjet politike në Mal të Zi. Në çfarë drejtimi mund të shkojnë gjërat nëse kemi parasysh përbërjen e qeverisë së re atje dhe prioritetet gjithnjë e më të qarta të politikës së jashtme, por edhe rritjen e ndikimit të saj në Malin e Zi në vitet e fundit?
Picula: Qeveritë në Serbi mund të ndryshojnë më shpesh se më parë, por i vetmi që përcakton drejtimin dhe ritmin është Aleksandar Vuçiq dhe ai është praktikisht i pandryshueshëm, pasi ai dhe partia e tij janë rritur në çdo pore të jetës publike, ekonomike dhe mediatike në Serbisë. Në përgjithësi, Serbia dëshiron të kompensojë humbjen e Kosovës duke rritur ndikimin e saj në disa vende të tjera fqinje, kryesisht në Mal të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë. Në këtë drejtim, ka pasur një rritje të vazhdueshme të ndikimit të Beogradit në Mal të Zi gjatë viteve të fundit, veçanërisht menjëherë para dhe pas ngjarjes që, le të themi, tregoi ndryshime tektonike, përkatësisht zgjedhjet parlamentare të gushtit 2020. Dhe fatkeqësisht, pikërisht për shkak të fenomenit të ndërhyrjeve të huaja, jemi dëshmitarë të trazirave të mëdha politike, tensioneve, le ta themi hapur – hiperpolarizimi në vitet e fundit. E gjithë kjo, natyrisht, ndikoi në ngadalësimin e rrugës së Malit të Zi drejt anëtarësimit në BE.
REL: Në një intervistë, kur flisnit për Malin e Zi, keni përdorur përkufizimin “kishë e politizuar dhe politikë e klerikalizuar”. A është ky një problem thelbësor në Mal të Zi, duke qenë se ndikimi i Kishës Ortodokse Serbe (KPS) po rritet vazhdimisht, jo vetëm në politikë, por edhe në arsim, kulturë dhe media?
Picula: Ndikimi i SPC-së në Malin e Zi sot definitivisht mund të analizohet dhe shikohet më shumë nëpërmjet rolit të saj politik sesa nëpërmjet aktiviteteve të saj fetare. Mjafton të kujtojmë rregullimin e qeverisë së koalicionit të parë pas humbjes elektorale të Partisë Demokratike të Socialistëve (DPS). Prandaj do të thosha se KPS, me mbështetjen aktive të shtetit serb, ka rritur ndjeshëm ndikimin e saj tashmë të madh vitet e fundit dhe nuk heq dorë nga promovimi i agjendës së saj politike, në dëm të shtetësisë malazeze dhe partneriteteve proatlantike të Podgoricës.