Është prej pak njerëzve që e ka parë propozimin e Francës dhe të Gjermanisë për marrëveshjen finale Kosovë – Serbi. Nënkryetari i AAK-së, Ardian Gjini, ka treguar për gazetën Nacionale detaje të këtij plani. Sipas tij, dokumenti ofron njohje de fakto të Kosovës nga Serbia.
Nënkryetari i AAK-së, Ardian Gjini, ka bërë me dije se plani franko-gjerman, i cili bazohet në konceptin e marrëveshjes në mes të dy Gjermanive, parasheh që Kosova dhe Serbia ta njohin ekzistencën e njëra-tjetrës si shtete sovrane.
Ai ka thënë se ajo çka ofron ky dokumenti, të cilin e ka parë në Zyrën e Kryeministri, është njohja de fakto e Kosovës nga Serbia dhe hapja e rrugës drejt integrimit për në BE dhe në NATO.
Në këtë intervistë dhënë gazetës Nacionale, Gjini ka deklaruar se Kosova duhet të insistojë që njohja nga Serbia të jetë e plotë.
I dyti i AAK-së ka pranuar se ndryshimi i këtij plani është i vështirë, por jo i pamundur.
Sipas tij, plani nuk flet shumë për formimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe.
Gjini ka treguar se aty thuhet vetëm se duhet të zbatohen të gjitha marrëveshjet e arritura në procesin e Brukselit.
Ai ka thënë se ende nuk e di nëse këtë marrëveshje do ta pranojë apo jo Qeveria e Kosovës.
Duke e paralajmëruar Qeverinë që të ketë kujdes dhe të mos e humbë mundësinë e një marrëveshjeje, ai ka thënë se refuzimi i këtij dokumenti do të sillte pasoja të mëdha për Kosovën.
Nacionale: Z. Gjini, javën e kaluar, së bashku me z. Haradinaj, keni pasur një takim me kryeministrin Kurti. Çka u diskutua në atë takim?
Gjini: Duhet të konfirmohet se biseda ka qenë korrekte, kemi diskutuar për temat që kanë të bëjnë me marrëveshjen përfundimtare mes Kosovës dhe Serbisë. Kjo ka qenë tema kryesore. E dimë që kanë qarkulluar ide të ndryshme, disa “non-papers”, disa të shkruara e disa të pashkruara, dhe kemi diskutuar për të gjitha këto.
Nacionale: A ju është prezantuar ndonjë dokument konkret në këtë takim?
Gjini: Të dyja palët e kanë pasur të qartë se ekziston një plan paraprak, që, me siguri, edhe mund të negociohet, për shkak se jemi në negociata. Pajtueshmëria ka qenë që Kosova duhet ta ketë rrugën e hapur përpara, që marrëveshja duhet të nënkuptojë njohje të ndërsjellë në mes të Kosovës dhe Serbisë. I kemi diskutuar të gjitha detajet dhe, me siguri, është evidente që, përmes shumë kanaleve, edhe opozita është e njoftuar me materialet. Normalisht se Qeveria i merr më herët se opozita materialet, por po, është diskutuar për ide konkrete, të cilat qarkullojnë.
Nacionale: Pra po flisni për planin franko-gjerman?
Gjini: Po.
Nacionale: A mund të na tregoni, në vija të trasha, se çka parashihet në këtë plan, meqenëse nuk dihet shumë në publik?
Gjini: Gjithmonë, secili prej nesh, prej këtyre takimeve duhet me pasë kujdes me njëri-tjetrin, duhet të ndërtohet një besim i ndërsjellë, sepse pjesa dërrmuese e detajeve kanë dalë në publik, i keni pasur edhe ju në Nacionale. Flitet për planin gjermano-francez, i cili bazohet në konceptin e marrëveshjes në mes të dy Gjermanive. E di që ka kontraversa këtu se si shpjegohen dy Gjermanitë, kur ato e kanë synuar bashkimin, ndërsa Kosova me Serbinë nuk synojnë bashkim. Të gjitha këto janë të qarta, por koncepti është i arritjes së një marrëveshjeje që nënkupton që të dyja vendet e njohin ekzistencën e njëra-tjetrës si vende sovrane dhe të pavarura. Besoj se kështu do të jetë edhe koncept-dokumenti përfundimtar.
Nacionale: Në opinion flitet shumë se njohja e ndërsjellë në mes të dy shteteve nuk është pjesë e marrëveshjes, duke thënë se kjo mund të shtyhet për më vonë. Në çfarë mënyre e përmban njohjen kjo marrëveshje?
Gjini: Kur flasim për njohje, janë dy faza: njëra është fazë e njohjes së ekzistencës së një shteti, ndërsa faza tjetër është vendosja e marrëdhënieve diplomatike. Pra njohja në kuptimin e vendosjes se marrëdhënieve diplomatike. Tani, unë nuk mund të them se si përfundon dokumenti, sepse ai është duke u negociuar, mirëpo, në bazë të elementeve që unë kam arritur t’i kuptoj, në bazë të dokumentit, Serbia e njeh Kosovën se ekziston si shtet.
Nacionale: Por për njohje formale reciproke a bëhet fjalë?
Gjini: Nuk mund ta di unë tani, sepse këto nuk janë negociata vetëm mes Kosovës dhe Serbisë. Është evidente se palë serioze, palë e rëndësishme, për mos me thënë se më rëndësishmja, është edhe pjesa e bashkësisë ndërkombëtare. Në këtë rast, po flasin për një iniciativë franko-gjermane, por që është konfirmuar se e ka mbështetjen e plotë të ShBA-së. Domethënë kemi tri palë dhe si dokument që negociohet, duhet me pa se deri ku mbërrin. Unë besoj se Kosova duhet të insistojë që një marrëveshje gjithëpërfshirëse duhet ta nënkuptojë edhe njohjen e plotë të ndërsjellë, por duhet të pritet dhe të shihet se si po zhvillohen negociatat në ditët që vijnë.
Nacionale: Dokumenti që e keni parë, a e parasheh formimin e Asociacionit?
Gjini: Në këtë marrëveshje nuk precizohen detajet për atë se si do të duket Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe, mirëpo në njërën prej pikave të fundit, thuhet se të gjitha marrëveshjet e arritura deri më tash duhet të respektohen. Unë besoj se kjo nënkupton se marrëveshjet që janë arritur, duhet të respektohen ashtu siç shkruan dhe, si rrjedhojë, edhe krijimi i Asociacionit. Se si do të duket ai asociacion, nuk është pjesë e dokumentit të cilin unë e kam parë.
Nacionale: Në takimin me z. Kurti, a keni diskutuar se si mund të duket statuti i Asociacionit?
Gjini: Jo. Në takimin e fundit nuk e kemi diskutuar.
Nacionale: Ju keni qenë edhe me herët pjesë e negociatave. Cili është qëndrimi juaj për këtë dokument? A duhet ta pranojë Kosova?
Gjini: Arsyeja kryesore pse Kosovës i duhet njohja nga Serbia, është zhbllokimi i rrugës se Kosovës drejt BE-së dhe NATO-s, që e nënkupton njohjen nga pesë vendet anëtare të BE-së, që ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Kjo është pjesa më e rëndësishme e asaj njohjeje. Definitivisht se neve na konvenon që në të ardhmen të kemi marrëdhënie normale me Serbinë, sepse marrëdhëniet jonormale me fqinjët shkaktojnë kosto, qoftë të sigurisë, qoftë të tjera, mirëpo elementi kryesor është njohja prej pesë vende mosnjohëse. Mësa di unë, katër prej pesë vendeve mosnjohëse e kanë lidhur mundësinë e njohjes për Kosovën me një progres në marrëdhëniet mes Kosovës dhe Serbisë, që nënkupton një marrëveshje e cila e mirëkupton njohjen e ekzistencës së shteteve në mënyrë të ndërsjellë.
Tani, Kosova gjithmonë duhet të kërkojë më shumë, duhet të kërkojë qartësi dhe, në rastin me të keq, duhet ta ketë këtë qartësi: që ne dhe Serbia njihemi në mënyrë të ndërsjellë si shtete që ekzistojmë dhe që Kosovës po i hapet rruga për ta vazhduar integrimin në BE. Pas integrimit të Kosovës në NATO, Serbia lirisht mund ta zgjedhë rrugën e vet, sepse ne do t`i kemi të qarta të gjitha pikat tona të zhvillimit.
Nacionale: Në ketë dokument, a ka ndonjë garanci se, në rast të një marrëveshjeje, pesë vendet e BE-së mund ta njohin Kosovën?
Gjini: Në dokumentin të cilin pritet ta nënshkruajnë Kosova dhe Serbia, nuk mund të ketë vend për garanci për vendet e treta, sepse në diplomaci nuk ndodh kështu.
Unë thashë që në këtë proces, një palë jashtëzakonisht e rëndësishme janë ShBA-ja dhe BE-ja, që në këtë fazë, në relacion me Kosovën, duken të jenë në bashkëpunim të plotë.
Nacionale: Z. Gjini, po flasim për një njohje de fakto apo de jure?
Gjini: Synimi i qartë i partnerëve tanë ndërkombëtarë dhe i Kosovës është që minimumi i minimumit të jetë njohja de fakto. Me siguri se do të ketë insistime edhe për njohje de jure, sepse ka me çelë shumë rrugë edhe për Kosovën e edhe për Serbinë, nëse do të ketë njohje de jure. Por Kosova është në negociata dhe nuk i kam të gjitha informatat dhe duhet të shikohet se si rrjedhin ngjarjet. Por Kosova duhet të insistojë se ne duhet ta kemi rrugën tonë të zhvillimit dhe integrimit të pastër pas këtij procesi të negociatave. Nuk guxojmë ta lëmë peng që edhe një herë të kthehemi dhe të diskutojmë me Serbinë për të njëjtat tema.
Nëse na mbesin të hapura temat e njëjta, atëherë Qeveria nuk ka arritur sukses në bisedime.
Nacionale: Pra besoni se kjo do të jetë marrëveshja përfundimtare me Serbinë?
Gjini: Po. Ne do të negociojmë me Serbinë sikur me të gjitha vendet fqinje për shumë tema edhe shumë kohë që vijnë, sepse të gjitha vendet e tjera negociojnë me fqinjët për ndonjë element të vogël, për çfarëdo. Negociojnë edhe vendet që janë njohur para qindrave viteve, por jo për temën e ekzistencës së shtetit ose rregullimit të shtetit. Këto duhet të përfundohen.
Nacionale: Sa ka mundësi që dokumenti që keni parë, të mund të negociohet apo të ndryshohet?
Gjini: Nuk besoj se do të ketë hapësirë tepër shumë, por gjithmonë, nëse ka shkathtësi në negociata, mund të ketë elemente që mund të negociohen. Por duhet të kuptohet se ky dokument nuk është se ka ardhur prej qiellit. Ka ndodhur procesi i harmonizimit të qëndrimeve e i negocimit. Procesi “shuttle diplomacy” ka ndodhur për një kohë të gjatë derisa ka mbërritur ky dokument.
Nacionale: A mund të flisni në përqindje se sa i përfunduar është ky dokument?
Gjini: Kisha hezituar të jap një përqindje tash, por besoj që, pak a shumë, kornizat janë vendosur. Mos harroni se për kohë të gjatë, prej partnerëve tanë është thënë se kornizat e një marrëveshjeje të ardhshme do të vendosen shumë shpejt.
Nacionale: A keni arritur të kuptoni se cili është disponimi i Qeverisë për këtë dokument? A do ta pranojë?
Gjini: Sinqerisht, mund të ju them se nuk mund ta di, nuk kam krijuar ende ndonjë përshtypje se a ka vullnet Qeveria për ta pranuar apo jo. Mendoj se Qeveria duhet të këtë kujdes të mos e humbë mundësinë e një marrëveshjeje tani, për shkak se nuk mund të dijë se kur do të hapet një dritare tjetër. Normalisht që Qeveria nuk mund të pranojë gjithfarë marrëveshjesh, nuk mund të pranojë një marrëveshje që na kthen prapa në bisedime me Serbinë, mirëpo të refuzohet “bllanko” një marrëveshje e sponsorizuar nga shtetet më të fuqishme në botë, duhet me pasë kujdes.
Nacionale: Në çfarë periudhe kohore mund ta presim nënshkrimin e kësaj marrëveshjeje? Sa janë gjasat për këtë vit?
Gjini: Prapë, nuk mund ta di me saktësi, por besoj se jemi në hapat e fundit të një investimi jashtëzakonisht të madh diplomatik, të cilin e kanë bërë Gjermania dhe Franca, të mbështetura nga ShBA-ja.
Nacionale: Qeveria nuk ka dhënë ndonjë informacion për publikun. Pse mendoni se nuk po e bën publike këtë marrëveshje? Çfarë po pritet?
Gjini: Mësa kam kuptuar prej medieve, z. Escobar ka thënë se shumë shpejt do të jetë dokumenti publik, mirëpo nuk di pse pret Qeveria. Në parim, besoj se ka nevojë për ruajtje të konfidecialitetit, por, në të njëjtën kohë, është jetike që të komunikohet me të gjitha partitë politike në Kosovës. Qeveria Kurti duhet të investojë më shumë në ndërtimin e besimit me të gjitha partitë opozitare.
Nacionale: Është thënë se marrëveshja parasheh edhe ndëshkime për palët që e refuzojnë. Sa rrezikon Kosova, nëse nuk e pranon atë?
Gjini: Kemi një investim të presidentit Biden e të sekretarit Blinken. Në të njëjtën kohë, kemi një investim të madh politik të kancelarit Scholz dhe të një vendi anëtar të Këshillit të Sigurimit, siç është Franca. Pra, nëse kemi një investim politik të këtij niveli, atëherë me siguri që refuzimet e marrjes seriozisht parasysh të këtyre investimeve do të përkthehen në një situatë seriozisht të pakëndshme për Kosovën dhe për Serbinë. Politika jonë duhet të kuptojë se në cilin nivel ka shkuar investimi ndërkombëtar në këtë proces dhe atëherë mund të kuptojë shumë mirë se çka nënkupton një dështim. Një dështim, për mendimin tim, mund të jetë gati i paimagjinueshëm në këtë proces, për shkak se investimi ndërkombëtar në këtë proces e ka arritur nivelin që nuk e ka pasur që nga periudha 2007-2008.
Nacionale: Sipas kësaj që thoni, Kosova nuk ka shumë alternativa për këtë çështje?
Gjini: Unë mendoj se Kosova i ka pasur të gjitha mundësitë dhe e ka ende mundësinë, por duhet të jemi tepër të kujdesshëm, kur i themi “jo” një dokumenti, i cili e përmban njohjen dhe në të cilin ka ndodhur një investim kaq i madh ndërkombëtar. /Nacionale